Czy wiercenie w stali musi być uciążliwe?

Wiercenie w stali wykonywane za pomocą wiertarek ręcznych może się stać czynnością bardzo uciążliwą, jeśli użyjemy do tego wierteł o nieodpowiedniej geometrii. Zastanówmy się więc, jakie wiertła najlepiej zastosować do tego typu operacji.

Oczywiste jest, że do wiercenia w stali używa się wierteł krętych specjalnie przeznaczonych do tego typu obróbki. Jednakże wiele osób, które muszą wykonywać otwory w stali, narzeka, że chociaż używa do tego prawidłowych narzędzi, jest to operacja długotrwała i wymagająca użycia dużej siły nacisku na wiertarkę, a więc męcząca. Można więc zapytać, skąd wynika konieczność stosowania tak dużej siły? Najprościej można

odpowiedzieć, że – z geometrii wierteł. Wiertła standardowe mają bowiem najprostszą z możliwych geometrię krawędzi skrawających, czyli skręcone krawędzie stożkowate, połączone krawędzią poprzeczną zwaną ścinem. Znajduje się on na samym wierzchołku osi wiertła. Konsekwencją tego usytuowania jest bliska zeru prędkość obwodowa ścina. Jego krawędź tnąca jest do tego tępa i dlatego bierze niewielki udział w procesie wiercenia. W zasadzie szlifuje tylko powierzchnię obrabianego metalu. Ponieważ ścin nie jest ostry, nie centruje wiertła, pozwalając zbaczać mu z wyznaczonego punktu wiercenia w pierwszej fazie wykonywania otworu (tylko podczas wiercenia ręcznego). Na skutek tego dochodzi często do zarysowania powierzchni elementu, w którym wiercimy.

Aby do tego nie dopuścić, musimy wywierać mocny docisk na narzędzie. Badania wykazały, że do 60% siły nacisku zużywane jest na pokonanie oporu, który metal stawia ścinowi. Duża siła nacisku i tarcie w strefie skrawania są przyczynami powstawania w niej wysokiej temperatury. Aby temu zapobiec, musimy stosować chłodzenie. Stąd, jak widać, krawędź ścina jest przyczyną wielu kłopotów z wierceniem w metalach, szczególnie w twardej stali. Jedną z metod radzenia sobie z nimi jest stosowanie wierteł o zoptymalizowanej geometrii, która eliminuje konieczność stosowania dużej siły, jednocześnie zwiększając szybkość wiercenia w metalach.

Aby sprawdzić, jak skuteczne jest wiercenie wiertłami o zmodyfikowanej geometrii krawędzi skrawających ostrzy, wykorzystaliśmy do tego wiertła: HSS (o zmodyfikowanej geometrii typu A (zob. rysunek zamieszczony w artykule), HSS TiN (wiertła HSS pokryte azotkiem tytanu o zmodyfikowanej geometrii typu A) i kobaltowe HSS-Co (o zmodyfikowanej geometrii typu D) i porównaliśmy otrzymane wyniki z wynikami użycia popularnego wiertła HSS o tradycyjnej geometrii typu B, czyli z dużym ścinem. Wszystkie użyte przez nas narzędzia miały średnicę 10 mm. Wykonywaliśmy nimi otwory o głębokości 10 mm w stali konstrukcyjnej przy użyciu wiertarki 1000-watowej. Stosowaliśmy nacisk wiertłem na obrabiany element stalowy przez obciążenie dźwigni stojaka wiertarskiego sztabą stalową o wadze 10 kg. Wiercenie było więc wykonywane bez udziału operatora, przez co zostały wyeliminowane czynniki przypadkowe towarzyszące ręcznemu wykonywaniu tej operacji. Rola operatora sprowadzała się tylko do włączenia i wyłączenia wiertarki oraz do podawania emulsji chłodząco-smarującej do strefy wiercenia.

Wiertłem HSS o zmodyfikowanej geometrii A uzyskaliśmy następujące czasy: 18 s (10 kg) i 16,25 s (10 kg); zaś HSS TiN o geometrii A – 9 s (10 kg) i 9 s (10 kg); HSS-Co o geometrii D – 21 s (10 kg) i 14 s (10 kg). Otwory porównawcze wykonane wiertłem HSS o tradycyjnej geometrii typu B zostały wywiercone w następujących czasach: 1 m 07 s (10 kg) i 54 s (10 kg).
Otrzymane wyniki pokazują, że wiertłami o zmodyfikowanej geometrii możemy wiercić nawet do ponad 6 razy szybciej niż wiertłami o tradycyjnej geometrii, a także, że w przypadku wykonywania otworów w stali konstrukcyjnej najbardziej wydajne są wiertła HSS TiN z geometrią typu A. W tego typu obróbce są one ponad 50% wydajniejsze niż wiertła kobaltowe, które odznaczają się bardzo wysoką trwałością, co wynika z właściwości użytego na nie materiału. Powodem szybszej pracy wierteł HSS TiN jest zmniejszenie tarcia w strefie skrawania

przez pokrycie ich cienką warstwą azotku tytanu. Warstwa ta także zwiększa trwałość tych narzędzi.

Reasumując, można powiedzieć, że gdy musimy wiercić w stali z ręki, najlepiej jest używać wierteł o zmodyfikowanej geometrii, gdyż wtedy znacznie skrócimy proces wykonywania otworu, a tym samym nie będzie on dla nas bardzo uciążliwy. Wniosek ten szczególnie dotyczy osób, które do tego używają wiertarko-wkrętarek niemających rękojeści dodatkowych. Muszą one wywierać dość duży nacisk maszyną, co jest niewygodne i doprowadza do odchylania wiertła od wyznaczonej osi wiercenia. W efekcie uzyskany otwór jest małej jakości, a w czasie wiercenia wielokrotnie dochodzi do zakleszczenia się wiertła w obrabianym materiale, co jest przyczyną przeciążenia elektronarzędzia i ma negatywny wpływ na jego trwałość.

ZOBACZ TAKŻE
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

Podstawowe zasady wiercenia wiertłami spiralnymi w metalach

Wiertła spiralne to najczęściej używane narzędzia do wykonywania otworów w metalach. Dlatego postanowiliśmy się zająć zasadami ich stosowania z mechanicznymi wiertarkami ręcznymi.

Jak wiadomo, do wiercenia w metalach używamy wierteł krętych, zwanych także spiralnymi. W przypadku tych materiałów wierceniu stawia się następujące wymagania:

  • otwór musi być dokładnie zwymiarowany,
  • postęp wiercenia powinien być tak szybki jak to możliwe,
  • wiertło powinno być używane tak długo jak to możliwe (maksymalna użyteczność).


Spełnienie tych trzech podstawowych wymagań zależy od obrabianego metalu, geometrii wiertła i technologii produkcji tego narzędzia. Nie zaleca się używać wierteł wytworzonych ze standardowej stali

narzędziowej do wykonywania otworów w metalach ani też stosowania wiereł przeznaczonych dla majsterkowiczów. Krawędzie skrawające tych narzędzi ulegają szybkiemu stępieniu i zniekształceniu, a więc stają się niezdatne do precyzyjnego i wydajnego wiercenia w metalach.

Obecnie wiertła do metalu wykonuje się ze stali szybkotnącej HSS. Są one bardzo twarde i dlatego podczas wiercenia zachowują ostrość i geometrię krawędzi skrawających. Ich duża wytrzymałość na wysoką temperaturę zapewnia szybkie postępy w pracy, przy czym nie ulega skróceniu ich żywotność. Wiertła ze stali HSS wykorzystywane są także w przemyśle. Warto tu wspomnieć, że do obróbki stali nierdzewnej używa się wierteł wykonanych ze stopów stali z dodatkiem kobaltu.

Powierzchnia wierteł do metalu może być pokrywana specjalnymi powłokami. Celem takiego zabiegu jest zwiększenie efektywności, jakości oraz trwałości narzędzi. Powłoki te odznaczają się dużą twardością, a więc są odporne na tarcie występujące w strefie skrawania, a ponadto zmniejszają je i tym samym redukują ilość ciepła powstającego podczas obróbki. Na pokrycia wierteł, wykorzystywanych w ręcznych wiertarkach napędzanych elektrycznie, stosuje się przeważnie azotek tytanu (TiN). Należy wiedzieć, że wiertła pokryte tym azotkiem nie mogą być używane bez chłodzenia do obróbki stopów aluminium.
Powodem tego jest powinowactwo tytanu i aluminium, którego konsekwencją jest zapychanie się wierteł w przypadku niezastosowania chłodziwa.

Geometria krawędzi skrawających wierteł dobrana jest do typu wykonywanych otworów i materiału obrabianego, zaś kąty przyłożenia, wierzchołkowy i pochylenia rowka wiórowego determinują właściwości skrawne tych narzędzi. Najprostszą formą krawędzi skrawających są skręcone krawędzie stożkowate, które łączy krawędź poprzeczna, czyli ścin. Jest on położony na samym wierzchołku osi wiertła, co oznacza, że jego prędkość obwodowa jest bliska zeru. Jego krawędź tnąca jest tępa i ma niewielki udział w procesie wiercenia. W zasadzie szlifuje tylko powierzchnię obrabianego metalu. Ponieważ nie jest ostra, nie centruje wiertła, pozwala zbaczać mu z wyznaczonego punktu wiercenia w pierwszej fazie wykonywania otworu. Na skutek tego dochodzi często do zarysowania powierzchni obrabianych elementów metalowych. Dlatego podczas wiercenia w twardych materiałach tarcie ścina musi być pokonane przez silny docisk narzędzia do materiału obrabianego. Badania wykazały, że do 60% siły nacisku jest zużywane na pokonanie oporu, jaki metal stawia ścinowi. Duża siła nacisku i tarcie w strefie skrawania są przyczyną powstawania w niej wysokiej temperatury. Dlatego zaleca się stosować wiertła ze stosunkowo małym ścinem do wykonywania otworów pilotowych, które następnie się rozwierca. Jest to efektywniejsze ekonomicznie, bo im mniejsza średnica wiertła, tym krótszy ścin. Żeby skrócić krawędź ścina, stosuje się specjalne geometrie wierzchołków wierteł. Ma to na celu usprawnienie procesu wiercenia. Wiertła o zoptymalizowanej geometrii nie muszą być dociskane z dużą siłą, a więc ułatwiają pracę operatorom wiertarek, czyniąc ją lżejszą.

Kąt wierzchołkowy wierteł wyznacza długość krawędzi skrawających wiertła. Zgodnie z tym: im mniejszy kąt, tym większa długość tych krawędzi i lepsze odprowadzanie ciepła ze strefy skrawania. To jest korzystne dla głębokiego wiercenia w twardych materiałach. Jednakże cienki wierzchołek wiertła podlega większym obciążeniom i dlatego szybciej się zużywa. Geometria z małym kątem wierzchołkowym powoduje także, że prowadzące krawędzie spirali wiertła, tzw. łysinki, później wchodzą w proces wiercenia. Dlatego prowadzenie osiowe wiertła w pierwszej fazie

wykonywania otworu jest trudniejsze. Konsekwencją tej geometrii podczas wiercenia otworów przelotowych w blachach jest przewiercenie materiału, zanim łysinki go spenetrują. To powoduje zacinanie lub nawet klinowanie się wiertarki, a także zniszczenie wiertła, zaś w skrajnym wypadku może być przyczyną zranienia operatora. Ponadto tak wywiercony otwór jest niedokładny.
Wiertła o dużym kącie wierzchołkowym mają mniejsze krawędzie skrawające. Dzięki temu potrzebny jest niższy moment obrotowy, zaś łysinki szybciej wchodzą do pracy, poprawiając prowadzenie wiertła w otworze. Wiertła o takim kącie umożliwiają skuteczne i bezpieczne wiercenie w blachach.

Kąt pochylenia rowka wiórowego wpływa także na wielkość kątów przyłożenia i natarcia. Miękkie materiały, takie jak stopy metali lekkich, miedzi i cyny dające długi wiór, wymagają spirali rowkowej o większym kącie pochylenia rowka wiórowego w zakresie 27-40°, a twarde materiały (stale stopowe i wysokostopowe) – małego kąta pochylenia rowka wiórowego od 10 do 19°, zaś mosiądz i metale miękkie dające mały wiór – bardzo małych kątów pochylenia rowka wiórowego. Do zastosowań uniwersalnych, szczególnie wiercenia w stalach, zaleca się kąty pochylenia rowka wiórowego od 19 do 40°.

Prędkość wiercenia zależy od średnicy wiertła i rodzaju obrabianego materiału. Prędkości te są różne i stałe dla danego metalu. W ustaleniu prawidłowej prędkości wiercenia, jak już wspominaliśmy, uwzględnia się także średnicę wiertła, zgodnie z podaną wyżej regułą: im mniejsza jego średnica, tym większa obrotowa prędkość skrawania. Oczywiście, uzyskanie w wiertarkach ręcznych dokładnej prędkości zalecanej dla danego materiału (metalu) i średnicy wiertła jest bardzo trudne ze względu na brak odpowiednich wskaźników w maszynie, a utrzymanie jej na stałym poziomie w całym procesie obróbki niemożliwe. Zatem o wydajności i prawidłowości pracy tymi maszynami decyduje de facto doświadczenie operatora.
Nacisk, jaki należy wywierać na wiertarkę, zależy od sposobu oznaczenia punktu wiercenia, a także od właściwości obrabianego materiału. Podstawowa zasada, którą należy się tu kierować, jest oczywista: materiały twarde wymagają większego docisku niż miękkie. Jeżeli np. stal nierdzewną wiercimy z małym dociskiem, krawędzie skrawające wiertła tylko skrobią jej powierzchnię. Wiertło będzie wtedy bardzo wolno wchodziło do środka materiału, a z powodu tarcia powstanie dużo ciepła, które nie zostanie szybko odprowadzone. Efektem tego będzie otwór o nadpalonych ściankach lub rozhartowanie narzędzia, czyli de facto jego zniszczenie.

Ważny przy wierceniu w metalach (zresztą nie tylko w nich) jest także prawidłowo określony jego kierunek. Żeby osiągnąć szybką penetrację obrabianego metalu i wysoką jakość wiercenia, należy podczas całego procesu obróbki wywierać na wiertarkę nacisk, którego wektor (kierunek) pokrywa się z osią wiertła. Jeżeli nie zastosujemy się do tych rad, otrzymamy niedokładne otwory oraz możemy doprowadzić do zniszczenia wiertła. Ponadto jesteśmy zmuszeni użyć większej siły do wykonania takiej nieprawidłowej operacji.

Jak wiadomo, ciepło podczas wiercenia powstaje na skutek tarcia krawędzi skrawających o obrabiany materiał. Jest ono głównie odprowadzane na zewnątrz przez wióry, częściowo absorbowane przez wiertło i materiał obrabiany. W przypadku wiercenia otworów głębokich odprowadzanie ciepła przez wióry może okazać się niewystarczające i w efekcie otrzymamy nadpalony otwór. Podczas wiercenia, np. w metalach lekkich, może dochodzić także do zapychania się opiłkami rowków odprowadzających wióry. Konsekwencją tego jest

niedokładne wykonanie otworu, wzrost temperatury w strefie skrawania, a w skrajnym przypadku zniszczenie wiertła. Użycie chłodziw chroni przed tymi negatywnymi zjawiskami i optymalizuje proces wiercenia. Dlatego chłodziwo powinno także smarować, aby zmniejszyć tarcie, wskutek którego powstaje ciepło. Emulsje chłodzące są zatem olejami lub smarami o specjalnej kompozycji. Nie wolno podczas obróbki metali używać wody jako chłodziwa, ponieważ powoduje ona korozję.

Reasumując rozważania na temat wiercenia w metalach, można powiedzieć, że wiedza i umiejętności oraz doświadczenie operatorów decydują o efektywności i wydajności tych operacji. Stąd prawidłowa praca taką wiertarką wymaga zarówno doświadczenia, jak i znajomości zasad obróbki.

ZOBACZ TAKŻE
guest
2 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments
Piotr
Piotr
6 lat temu

w takim razie mógłby mi ktoś wytłumaczyć do czego tak naprawdę służy ścin w wiertle ??

pins
Admin
Reply to  Piotr
6 lat temu

Odpowiedź znajduje się w artykule: “Najprostszą formą krawędzi skrawających są skręcone krawędzie stożkowate, które łączy krawędź poprzeczna, czyli ścin. Jest on położony na samym wierzchołku osi wiertła, co oznacza, że jego prędkość obwodowa jest bliska zeru. Jego krawędź tnąca jest tępa i ma niewielki udział w procesie wiercenia. W zasadzie szlifuje tylko powierzchnię obrabianego metalu. Ponieważ nie jest ostra, nie centruje wiertła, pozwala zbaczać mu z wyznaczonego punktu wiercenia w pierwszej fazie wykonywania otworu. Na skutek tego dochodzi często do zarysowania powierzchni obrabianych elementów metalowych.” Ścin więc nie pełni żadnej pozytywnej roli, wręcz przeciwnie – przeszkadza w wierceniu, a jego… Czytaj więcej »

copyright 2024 portalnarzedzi.pl | wykonanie monikawolinska.eu